काठमाडौं । अहिले संसार कोरोना भाइरसको आतङ्कबाट त्रसित छ । कसलाई कतिबेला यसले भेट्छ, टुङ्गो छैन । संसारका अधिकांस मुलुकहरू पुरै लकडाउनमा छन् । सबै नागरिकलाई घर बाहिर ननिस्कन सरकारले अनुरोध गरेको छ । उद्योग, ब्यवसाय, पसलहरू बन्द छन् । शिक्षण संस्थाहरू बन्द भएकाले शिक्षा क्षेत्रमा अन्यौल बढेको छ । कक्षा नौ सम्मका वार्षिक परिक्षा त सकिएका छन् । नतिजा आउन बाँकि छ । विश्व विद्यालय स्तरका परिक्षाहरू स्थगीत गरिएकाछन् । विगतमा फलामे ढोका मानिएको माध्यमिक शिक्षा परिक्षा समेत अन्तिम घडिमा आएर स्थगीत भएको छ ।
अब शिक्षण संस्थाहरू कहिले देखि सुचारू हुने हो निश्चित छैन । यस कारण बालबालिकाहरू घरमै बस्न बाध्य भएका छन् । गाउँघर तिर त अलि अलि भएपनि घरको काममा सहयोग गर्न सक्छन् । तर शहर बजार तिर भने यस्तो अवस्था हुँदैन । जे होस् नियमित विद्यालय नभए पछि तिनको पढ्ने बानी छुट्न सक्छ । अरू वर्गहरू जसलाई दिन भर घर बसीरहँदा दिक्दारी हुन्छ । तिनले केहि पठन सामग्री पाएमा समय बिताउन सहजता हुन्छ । केहि ज्ञानगुनका कुराहरू सिक्छन् । अझ बालबालिकाहरूले तिनको स्तर अनुसारका पढ्दै सिक्ने सामग्री पाएमा त अझ बेस हुने थियो ।
यसरी लकडाउनको बर्तमान अवस्थामा के पढ्ने, कस्ता सामग्री पढ्न दिने भनेर अभिभावकलाई चिन्ता भइरहेको हुन सक्छ । एकातिर सामग्री नपाउने चिन्ता अनि अर्को तिर पाएपनि उपयुक्त हुन् या हैनन् भन्ने चिन्ता । अनि पढ्न मनलाग्ने पाठकहरूलाई पठन सामग्री नपाइरहेको हुनसक्छ । यस्तो अवस्थामा सबै उमेर समुहका लागी उपयोगी पढ्ने, खेल्ने, सुन्ने, हेर्ने र अभ्यास गर्ने सामग्रीहरू तल उल्लेख भए अनुसार हुनसक्छन् ।
विद्यार्थीहरूका लागि डिजिटल शैक्षिक सामग्री
आजको पुस्ता नयाँ प्रविधिमा चासो राख्ने पुस्ता हो । यसैले सिक्ने क्रममा पनि प्रविधि कै प्रयोग गर्न सकियो भने दिगो र प्रभावकारी सिकाइ हुन्छ । कक्षागत सिकाइ सामग्री चाहिएमा https://pustakalaya.org/epaath/ मा गएर चित्र, आवाज, एनिमेशन र अक्षर भएका कक्षा १ देखि ८ सम्मका विभिन्न विषयका ई–पाठहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ । हरेक ई–पाठमा प्रयोग गर्ने तरिका उल्लेख गरिएको छ भने यीनलाई नेपाली र अङ्ग्रेजी दुबै भाषामा तयार पारिएको छ ।
पठनसिप विकासका लागी बाल पाठमाला
बालबालिकाले जति बढी सामग्री पढ्न पाए उति नै बढी पठन सिपको विकास हुन्छ । यसको लागी तपाईलाई बाल साहित्यका पुस्तकहरू चाहिएमा https://pustakalaya.org/balpaathmala/ मा पाउन सक्नुहुनेछ । यहाँ अंग्रेजी र नेपाली साहित्यका सचित्र पुस्तकहरू राखिएका छन् । यहाँ बालबालिकाको सिकाइ स्तरका आधारमा पुस्तकलाई ३ स्तरमा विभाजन गरेर राखिएकोछ । यी पुस्तकको प्रयोग बाट प्रयोगकर्तालाई पुस्तकका उल्लेखित विषय वस्तुमा जानकारी हुनका साथै पठनसिप विकासमा समेत सहयोग पुग्ने आशा गरिएको छ ।
प्रारम्भिक पठन सिप विकासका लागी सामग्री
मानिसको कुनै पनि क्रियाकलापको लागी भाषा पहिलो र अनिवार्य सर्त हो । एक अर्काका विचार भावनाहरू आदान प्रदान गर्ने माध्यम नै भाषा हो । सुनाइ, बोलाइ, पढाइ र लेखाइ भाषाका सिप हुन् । उत्कृष्ठ र प्रभावकारी रूपले विचार आदान प्रदानका लागी यी चारवटै सिपको समान विकास हुनुपर्छ । सुनाइ र पढाइले व्यक्तिमा ज्ञान, सुचना लिनको लागी सहयोग पुग्छ भने बोलाइ र लेखाइले ज्ञान, विचार, भावना, अनुभव अन्यलाई बाँड्नको लागी सहयोग गर्छ । मानिसमा यी चारवटै सिपको समान विकास हुनु जरुरी छ । यी सिपको विकासका लागी आवश्यक सहयोगी सामग्री https://egr.pustakalaya.org/story मा पाउन सक्नुहुनेछ । यीनको प्रयोगबाट सुनाइ, बोलाइ, पढाइ र लेखाइ सिप विकासमा सहयोग पुग्ने अपेक्षा गरिएकोछ ।
माध्यमिक शिक्षा परिक्षा (SEE) सहयोगी सामग्री
हाल विश्वब्यापी कोरोना भाइसरको आतङ्कका कारण नेपालको माध्यमिक शिक्षा परिक्षा स्थगीत भएका कारण विद्यार्थी, अभिभावक र शिक्षकलाई विषेश चिन्ता थपेकोछ । यसैले समस्त विद्यार्थीहरूलाई घरमै प्रयोग गर्न मिल्ने गरी माध्यमिक शिक्षा परिक्षाका सहयोगी सामग्रीहरू संग्रहित रूपमा तयार पारिएको छ । जसलाई https://pustakalaya.org/ne/see-support-materials/ मा प्राप्त गर्न सकिन्छ । यसमा विषयगत रूपमा पुराना प्रश्नपत्रहरू, पुस्तक, शिक्षक निर्दे्शिका, सन्दर्भ सामग्रीहरू, अडियो तथा भिडियो सामग्री राखिएको छ । प्रयोगकर्ताहरूले ईन्टरनेट बाट सिधै वा डाउनलोड गरेर प्रयोग गर्न सक्नुहुनेछ । यसको प्रयोगबाट लकडाउनको समयमा घरमै बसेर पनि विद्यार्थीहरुलाई सहयोग पुग्ने आशा गरिएकोछ । अभिभावक तथा शिक्षक साथीहरूले विद्यार्थीहरू समक्ष पु¥याउन सहयोग गर्न सक्नुहुनेछ ।
सबै वर्गको लागी ई–पुस्तकालय
समुदायमा पठन संस्कृतीको विकास गर्न सहयोग पु¥याउन ई–पुस्तकालयले सहयोग पु¥याउँछ । अझ वर्तमान लकडाउनको समयमा त यसको महत्व अझै बढेको छ । प्रयोगकर्ताले आफ्नो कम्प्युटर वा मोवाइल बाट ई–पुस्तकालय प्रयोग गर्न सक्नु हुनेछ । यसका लागी www.pustakalaya.org ले सहयोग गर्छ । यसमा हजारौँको संख्यामा डिजिटल पुस्तक, अडियो पुस्तक, भिडियो तथा अभ्यास गर्ने सामग्रीहरू उपलव्ध गराइएका छन् । यहाँ विद्यालय, क्याम्पस, शिक्षासेवा लगायतका रोजगार मुलक परिक्षा तथा सर्वसाधारण पाठकहरूका लागी समेत उपयोगी हुने डिजिटल सामग्रीहरू पाउन सकिन्छ । यसमा सामग्री खोजेर पढ्ने, सुन्ने, हेर्ने तथा डाउनलोड गर्ने समेत सुविधा रहेको छ ।
पढेर बस्ने समय नमिलेमा सुन्ने किताब
लकडाउनको समय कष्टकर हुँदै गएको छ । बिना पर्याप्त काम घरमा बसिरहन साँच्चि नै सहज नहुँदो रहेछ । एकै किसिमको काम पनि कति गरिरहनु होला । यस्तो बेलामा अलि फरक तरिकाले समय बिताउन, जानकारी तथा मनोरञ्जन लिन सुन्ने किताबहरू पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । सबै उमेर समुह र बिषयका किताबहरू सुन्न मिल्ने गरि तयार पारेर एकै ठाउँमा राखिएको छ । त्यो ठाउँ https://bit.ly/EPAudioBooks हो । तपाईँले यहाँ गएर धार्मिक तथा ऐतिहासिक किताब, बालकथा, गीत र कबिता लगायतका सामग्रीहरू सुन्न सक्नुहुन्छ ।
मोवाइल एप को सुविधा
फुर्सदको समयमा ई–पुस्तकालयमा भएका सामग्रीहरू पढ्नको लागी मोवाइल एप पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । मोवाइल प्रयोगकर्ताहरूले Play store मा गएर Epustakalaya नामको App खोजेर आफ्नो मोवाइलमा install गरेपछि यी सामग्रीहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
यस प्रकार माथि उल्लेखित डिजिटल शैक्षिक सामग्रीहरू बर्तमान लकडाउनको समयमा विषेश गरि विद्यालय तथा क्याम्पसका विद्यार्थीहरूका लागी उपयोगी हुने अपेक्षा गरिएको छ । घरमा खाली बसिरहँदा हुने दिक्दारी मेट्न पढ्ने बानीलाई निरन्तरता दिन र विभिन्न विषयमा सिक्नको लागी यी सामग्रीले सहयोग गर्नेछन् । युवावर्गका लागी नयाँ अवसर खोज्न पनि यी सामग्रीहरूले सहयोग पु¥याउँछन् । अर्को तिर वर्तमान पुस्ता कम्प्युटर तथा मोवाइल प्रयोग गर्न मन गर्ने र पुस्तकबाट भन्दा उपकरणबाट पढ्न र सिक्न रमाउँछन् । यसरी पढेर सिकेको दिगो र प्रभावकारी पनि हुन्छ । वर्तमान लकडाउनको समयमा मात्र हैन समग्र पढाइ र सिकाइको क्रमलाई नयाँ ढङ्गबाट अगाडी बढाउने उद्देश्यले माथी उल्लेखित डिजिटल सामग्रीहरू साझा शिक्षा ई–पाटी नेपालले तयार पारेको हो । प्रयोगकर्ताको सल्लाह सुझावका आधारमा थप प्रभावकारी बनाउन सकिनेछ । यी सम्पुर्ण सिकाइ सामग्रीहरू निःशुल्क प्रयोग गरेर वर्तमान लकडाउनको समयलाई मात्र हैन आगामी हरेक समयलाई अधिकतम फलदायी बनाउन सकिन्छ ।
लालीगुराँस नगरपालिका ३ मुसाङखेल तेह्रथुम । हाल किर्तिपुर काठमाडौं ।
लेखक टिकाराज कार्की साझा शिक्षा ई–पाटी नेपालका सिनीयर मेनेजर हुन ।
-1731845696.JPG)
